Tiền pháp định là một loại hình tiền tệ được lưu hành phổ biến nhất hiện nay. Tuy tên gọi còn khá xa lạ nhưng Việt Nam đồng, Đô la Mỹ hay đồng Nhân dân tệ đều là tiền pháp định cả. Loại hình tiền tệ này được sử dụng rộng rãi kể từ thế kỷ 19 như một loại tiền tệ trên toàn cầu. Thế nhưng bản thân loại tiền này cũng có ưu và nhược điểm rõ ràng. Vậy cụ thể, tiền pháp định là gì? Nó hoạt động như thế nào cũng như ưu, nhược điểm ra sao?
Tiền pháp định là gì?
Tiền pháp định là gì?
Tiền pháp định (có tên tiếng Anh là Fiat), nó còn có tên gọi khác là tiền định danh. Đây là đồng tiền do Nhà nước chính thức phát hành. Bản thân của loại tiền pháp định không có giá trị ngược lại, giá trị của nó sẽ được gán bởi Chính phủ của mỗi một quốc gia. Đồng thời, giá trị này cũng ảnh hưởng bởi những yếu khác nhau, làm cho nó mất giá hoặc có thể có giá hơn tùy vào từng thời điểm.
Các loại tiền tệ được phép lưu hành phổ biến hiện nay trên thị trường đều là tiền pháp định. Ví dụ, tại Việt Nam chính là Việt Nam Đồng (viết tắt VND), tại Mỹ chính là đồng Đô La Mỹ (viết tắt USD),… Đây là phương tiện giao dịch chính trên thị trường Việt Nam hiện tại. Tiền pháp định được phát hành qua 2 hình thức chính là tiền giấy hoặc đồng xu. Trong đó thì đồng xu thường sử dụng phổ biến ở các nước phương Tây hơn.
Loại tiền này xuất hiện lần đầu tiên ở Trung Quốc khoảng những năm 1.000 sau Công nguyên. Sau đó, nó được sử dụng phố biến song song với tiền hàng hóa (đây là loại tiền để lấy hàng hóa – thường là kim loại quý như bạc, vàng,… dùng làm phương tiện trao đổi).
Tuy nhiên, hiện tại cùng với sự nổi lên của loại tiền điện tử, nhiều quốc gia đã kết hợp sử dụng 2 loại tiền này với nhau nhằm phát hành tiền điện tử pháp định. Đây được xem là loại hình tiền được phát hành do Nhà nước tương tự tiền pháp định nhưng chỉ tồn tại ở dạng điện tử chứ không phải dưới dạng vật lý. Trung Quốc chính là quốc gia tiên phong trong việc phát hành loại tiền này.
Lịch sử hình thành của tiền pháp định
Trung Quốc là quốc gia đầu tiên trên thế giới cho lưu hành tiền pháp định. Nó ra đời vào thế kỷ thứ 10, chủ yếu dưới triều đại nhà Nguyên, Đường, Tống và Minh. Vào thời nhà Đường (tồn tại từ năm 618 đến năm 907), nhu cầu tiền kim loại quý vượt quá nguồn cung sẵn có. Vì thế, người dân bắt đầu sử dụng tiền giấy tương tự một văn bản thế chấp thay cho vàng hoặc bạc.
Sự thiếu hụt về tiền xu vào những năm 1.000 đã buộc mọi người phải đổi từ tiền xu sang tiền giấy. Vào thời nhà Tống (tồn tại từ năm 960 đến năm 1276), có một ngành kinh doanh bùng nổ ở Tứ Xuyên đã dẫn đến tình trạng thiếu tiền đồng. Những nhà phát hành đã bắt đầu sử dụng tiền giấy nhằm quy ước giá trị tiền để thay thế cho tiền đồng. Tiền giấy lần đầu tiên trở thành tiền hợp pháp vào thời nhà Nguyên (tồn tại từ năm 1276 – 1367).
>> Tham khảo thêm: Những diễn đàn chứng khoán lớn nhất Việt Nam hiện nay
Phân loại tiền pháp định phổ biến
Phân loại tiền pháp định phổ biến
Tiền pháp định tại mỗi quốc gia sẽ được quy định và phân thành loại riêng. Cụ thể tiền pháp định bao gồm:
- Tại Việt Nam: Ngân hàng Nhà nước Việt Nam sẽ là cơ quan duy nhất được quyền phát hành tiền pháp định, được tiền sử dụng làm phương tiện thanh toán và không hạn chế tại lãnh thổ Việt Nam. Hiện nay, ở Việt Nam tiền giấy và tiền polymer được song song lưu hành.
- Tại Mỹ: Tiền xu và tiền giấy (bao gồm tiền giấy của Cục dự trữ liên bang và loại giấy bạc lưu thông thuộc Ngân hàng dự trữ liên bang và ngân hàng quốc gia) chính là tiền pháp định đối với các nghĩa vụ nợ nần, khoản đóng góp công cộng, thuế và phí.
- Tại Vương quốc Anh: Tiền xu mang mệnh giá 1 Bảng và 2 Bảng được xem là tiền pháp định có số lượng không hạn chế trên khắp các lãnh thổ. Tiền giấy cũng được phép lưu hành tại khắp đất nước.
- Tại Thụy Sĩ: Đồng Franc của Thụy Sĩ được xem là loại tiền pháp định duy nhất ở quốc gia này. Theo đó, những khoản thanh toán bao gồm tối đa 100 đồng xu Thụy Sĩ được gọi là tiền pháp định, còn giấy bạc ngân hàng là tiền pháp định ở một số lượng không hạn chế.
- Khu vực Châu Âu (EU): Đồng xu và giấy bạc Euro sẽ được xem là tiền pháp định ở hầu hết những quốc gia trong khu vực Châu Âu kể từ ngày 1/1/2002.
Hoạt động của tiền pháp định
Hoạt động của tiền pháp định
Đối với loại tiền pháp định, chính phủ mỗi nước có thể trực tiếp tác động tới giá trị của chúng và gắn tiền pháp định vào những điều kiện về kinh tế. Giá trị của tiền pháp định chỉ có thể tồn tại được khi chính phủ duy trì giá trị đó hoặc là do hai bên trong giao dịch đồng ý về giá trị của nó.
Tại một số quốc gia, chính phủ cùng với ngân hàng trung ương có quyền kiểm soát hệ thống tiền tệ và đưa ra chính sách tiền tệ cũng như áp dụng những công cụ liên quan khi có sự kiện về tài chính và khủng hoảng xảy ra.
Tiền pháp định của một quốc gia có nguy cơ bị mất giá do lạm phát hoặc có thể trở nên vô giá trị nếu như tình trạng siêu lạm phát diễn ra tại quốc gia đó bởi tiền pháp định không dựa vào những nguồn dự trữ vật chất như dự trữ vàng hoặc bạc quốc gia
Khi người dân một quốc gia mất đi niềm tin vào tiền tệ thì lúc này tiền pháp định của quốc gia này đã không còn giữ được giá trị. Đây cũng chính là điểm khác biệt giữa tiền pháp định với tiền bản vị vàng. Cụ thể là:
- Tiền pháp định có thể không được chuyển đổi hoặc quy đổi sang bất kỳ thứ gì khác. Chính phủ của quốc gia tác động trực tiếp đến giá trị của tiền đồng thời quản lý hệ thống tiền tệ để kịp thời ứng phó khi gặp khủng hoảng tài chính xảy ra: áp dụng chính sách tiền tệ (có thể sẽ nới lỏng hoặc thắt chặt)...
- Tiền bản vị vàng cho phép chuyển đổi từ tiền giấy sang vàng. Theo đó, tất cả tiền giấy sẽ được bảo đảm bằng một lượng vàng hữu hạn do chính phủ nắm giữ. Khi hệ thống tiền dựa vào hàng hóa, lúc này chính phủ và ngân hàng chỉ có thể thêm tiền vào nền kinh tế nếu như họ nắm một lượng vàng dự trữ bằng về giá trị. Vì vậy, hệ thống tiền tệ bản vị vàng sẽ làm hạn chế khả năng in tiền cũng như quản lý giá trị tiền tệ của chính phủ.
Yếu tố quyết định giá trị tiền pháp định
Giá trị của tiền pháp định quyết định dựa trên khả năng sử dụng. Tiền pháp định có thể được sử dụng và mang giá trị bởi nó dựa trên sự tin cậy giữa người phát hành, người nắm giữ và người nhận sử dụng chúng.
Nếu niềm tin vào giá trị của đồng tiền bị mất đi, nó kéo theo sự mất đi nhu cầu và dẫn đến sự sụt giảm giá trị của đồng tiền. Sự tin tưởng đến từ việc nhiều người trên thế giới tin rằng đồng tiền đó đáng giá. Giá trị của đồng tiền không giống với loại tài sản khác như kim loại quý hay là một mặt hàng nào đó.
Ưu điểm và nhược điểm của tiền pháp định
Ưu điểm và nhược điểm của tiền pháp định
Tính ổn định tương đối và khả năng dễ dàng kiểm soát là một trong những ưu điểm lớn nhất loại tiền pháp định. Với loại tiền này, Nhà nước có thể dễ dàng quản lý kinh tế đồng thời điều chỉnh nguồn cung phù hợp. Tuy nhiên, những nỗ lực này không phải đều đem lại thành công. Nhiều chuyên gia đã cho rằng, thay vì chống chịu với những cú sốc về kinh tế, đôi khi tiền pháp định có thể khiến nó trở nên trầm trọng hơn nếu như không kiểm soát tốt cung tiền.
Do đó, việc sử dụng tiền pháp định tồn tại cả ưu điểm và nhược điểm. Trước hết là ưu điểm
Ưu điểm:
- Tiền pháp định không phải một nguồn tài nguyên khan hiếm hoặc cố định như vàng nên ngân hàng trung ương có thể kiểm soát tốt nguồn cung.
- Tiền pháp định giúp cho chính phủ và ngân hàng trung ương của mỗi quốc gia quản lý tốt những yếu tố kinh tế có liên quan như cung tín dụng, lãi suất, thanh khoản... để từ đó ứng phó linh hoạt trước những sự kiện về tài chính hay khủng hoảng kinh tế.
- Tiền pháp định có tính thương mại quốc tế khi nó được sử dụng ở nhiều quốc gia trên thế giới.
- Tiền pháp định rất thuận tiện và không phụ thuộc vào lượng dự trữ vàng.
Nhược điểm
- Nếu không được kiểm soát tốt nguồn cung và in quá nhiều có thể gây nên lạm phát. Ví dụ tiêu biểu cho vấn đề này là tại Zimbabwe vào những năm 2000. Để giải quyết vấn đề trong xã hội và nền kinh tế, Chính phủ nước này đã cho in một lượng tiền lớn để phát hành với công chúng. Kết quả là đồng tiền quốc gia bị mất giá nghiêm trọng. Lạm phát của đất nước này vào từ 230 – 500 tỷ phần trăm trong năm 2008.
- Do nguồn cung là vô hạn nên có thể gây tổn hại đến giá trị đồng tiền hoặc tạo ra bong bóng tiền tệ.
- Do gắn liền với Chính phủ cho nên khi Nhà nước gặp vấn đề thì đồng tiền cũng sẽ sụp đổ theo. Ngoài ra, do nó được kiểm soát bởi Nhà nước nên sẽ có phần thiếu minh bạch, dễ ảnh hưởng bởi yếu tố con người.
Kết luận
Trên đây là chia sẻ của hanghoa24 về tiền pháp định. Mong rằng qua bài viết, các bạn đã hiểu về tiền pháp định là gì? Ưu và nhược điểm của loại tiền này. Để cập nhật thêm kiến thức về tài chính – chứng khoán thú vị, hãy ghé thăm website của chúng tôi thường xuyên nhé!
Nếu có câu hỏi thắc mắc nào về tiền pháp định là gì? hoặc cần hỗ trợ đầu tư hãy liên hệ đến chúng tôi qua số HOTLINE 1900966935 để được giải đáp nhanh nhất.
