Mô hình Ponzi là gì? Cách phòng tránh mô hình Ponzi hiệu quả

Mô hình Ponzi được biết đến như một mô hình lừa đảo khét tiếng được áp dụng lần đầu bởi Charles Ponzi. Mô hình này xuất hiện dưới nhiều hình thức khác nhau nhưng tựu chung thì Ponzi vẫn là kiếm lợi nhuận bất chính từ các nhà đầu tư (hay nói cách khác là lừa đảo). Vậy cụ thể, mô hình Ponzi là gì? Tại sao đây lại xem là mô hình lừa đảo? Dấu hiệu nhận biết mô hình này ra sao? Cùng Hanghoa24 tìm hiểu nhé.

Mô hình Ponzi là gì?

Mô hình Ponzi là gì?

Mô hình Ponzi là hình thức lừa đảo bằng cách lấy tiền của người này trả lợi nhuận cho người khác. Để lôi kéo được người tham gia, tổ chức thường đưa ra cam kết trả lãi cao cho người góp vốn. Cùng với đó thì họ sẽ quảng cáo về khoản lợi tức khủng mà người tham gia trước đã nhận. Điều này khiến cho những người bị lôi kéo động lòng rút ví. Lúc đó, tổ chức càng huy động được nhiều vốn hơn.

Chủ của những mô hình Ponzi thường chọn các đối tượng là nhà đầu tư mới còn “non và xanh”, những người ít kinh nghiệm, dễ bị dụ bởi khoản lợi nhuận trước mắt.

Tại Việt Nam, những mô hình huy động vốn dựa trên mô hình Ponzi được phát triển và ngày càng biến tướng không ngừng khiến cho nhiều người bị lừa, gia đình lâm vào nợ nần chồng chất. 

Ponzi được đặt tên theo tên của cha đẻ mô hình này Charles Ponzi (sinh năm 1882). Đây là tên trùm lừa đảo người Ý. Ông đã áp dụng mô hình này và lừa được 15 triệu USD từ hàng vạn khách hàng, khiến 6 ngân hàng phá sản. Charles Ponzi từ đó chính thức trở thành “ông tổ” của ngành tín dụng đa cấp lừa đảo với mô hình Ponzi nổi tiếng.

Mô hình đa cấp Ponzi

Người ta sẽ sử dụng thuật ngữ “đa cấp” mỗi khi nhắc đến mô hình Ponzi. Đơn giản là do người tham gia bị thu hút bởi số tiền được hứa hẹn quá hấp dẫn, họ tìm cách mời người khác để tham gia cùng, tiền của người đi sau lại được sử dụng nhằm trả cho người đi trước và kẻ cầm đầu, khi đó số tiền ngụy trang thành “lợi nhuận” mà ai cũng kỳ vọng. 

Nhìn tổng quan người ta sẽ cảm thấy mô hình này hoạt động giống như một doanh nghiệp kinh doanh hợp pháp. Nhưng thực chất khoản “lợi nhuận” dùng để chi trả cho các nhà đầu tư bị giới hạn, đòi hỏi phải có một dòng tiền đổ vào đó ngày càng tăng mới có thể duy trì mô hình. Đến một thời điểm nào đó khi lượng tiền đổ vào không đủ để trả cho tất cả người tham gia thì mô hình sẽ sụp đổ.

Trong mô hình Ponzi, hầu hết người ta sẽ bị mờ mắt trước lợi nhuận khi tỷ lệ ROI được hứa hẹn quá hấp dẫn. Trong khi tỷ lệ rủi ro trong mô hình Ponzi cao hơn rất nhiều so với những khoản đầu tư khác, nguy cơ mất một phần  mất toàn bộ khoản đầu tư nếu ROI âm.

Lịch sử ra đời của mô hình kinh doanh Ponzi

Mô hình Ponzi (hay còn gọi là Ponzi Scheme) được đặt theo tên của ông Charles Ponzi – một kẻ lừa đảo người Ý sống tại khu vực Bắc Mỹ, người trở nên rất nổi tiếng sau khi mà nghĩ ra mô hình lừa đảo tài sản này. Vào đầu những năm 1920 thì Ponzi cùng với mô hình của hắn đã tồn tại đến hơn một năm và lừa đảo chiếm đoạt tài sản của hàng trăm nạn nhân.

Các thành viên trong mô hình đa cấp Ponzi

Các thành viên trong mô hình đa cấp Ponzi

Mô hình Ponzi sẽ có các thành viên với những chức năng cụ thể:

• Schemer: Đây là kẻ chủ mưu thiết lập hệ thống và kêu gọi nhà đầu tư góp vốn. Họ sẽ xây dựng hình ảnh, thương hiệu cá nhân là một doanh nhân thành đạt, có kỹ năng ăn nói tốt và thuyết phục người nghe.
• Investor: Những “chú gà” được chính những Schemer “chăn dắt”. Họ sẵn sàng bỏ tiền tỷ để tham gia vào hệ thống với mong muốn kiếm được nhiều tiền hơn từ những khoản lãi cao ngất ngưởng. Đặc biệt, họ không cần phải làm gì cả mà chỉ cần nhận hoa hồng từ người đến sau.
• Ponzi Introducing Investor: Họ là những người cần chỉ bỏ ra ít tiền hoặc không bỏ ra đồng nào khi tham gia mô hình. Cách thức hoạt động của đối tượng này chính là kiếm lợi nhuận từ việc giới thiệu nhiều người đầu tư gia nhập. Và chính những “Schemer” sẽ trả tiền cho người giới thiệu, khoản tiền đó được lấy từ Investor mà họ đang “chăn dắt”.

>> Tham khảo thêm: NYSE là gì? Các quy định của sàn giao dịch NYSE

Đặc điểm của mô hình Ponzi

Đặc điểm của mô hình Ponzi

Mô hình Ponzi yêu cầu về khoản đầu tư ban đầu và đưa ra hứa hẹn lợi nhuận nằm trên mức trung bình. Các Schemer hay sử dụng chiêu bài ngôn từ rất mơ hồ khi mô tả về chiến lược đầu tư của họ. Đặc biệt là người nghe sẽ được hứa hẹn về mức lợi nhuận hấp dẫn và lãi suất cao hơn nhiều so với lãi suất thông thường.

Mô hình Ponzi đã tồn tại được gần 100 năm, và mỗi năm tại nhiều nơi trên thế giới, có không ít nhà đầu tư đã trở thành nạn nhân của chính mô hình này. Đánh vào tâm lý của hầu hết những nhà đầu tư tại nước ta, mô hình này đang phát triển rất mạnh mẽ tại Việt Nam. Không những thế, chiêu lừa đảo này càng ngày càng được biến tướng thành các hình thức tinh vi và thủ đoạn hơn. May mắn rằn, dù có thiên biến vạn hóa đến đâu, thì những Ponzier này vẫn có những đặc điểm nhất định.

Với một người mới tham gia có ít kinh nghiệm hay ngay cả những người có tuổi đời trên thị trường tài chính cũng rất dễ bị qua mắt, bị thu hút bởi mức lợi nhuận “khủng” và dần dần tin tưởng, đặt hy vọng về chiến lược này.

Các nhà điều hành lợi dụng về việc thiếu kiến thức và năng lực của người giao dịch, đôi khi họ tuyên bố rằng họ sử dụng chiến lược độc quyền, bí mật để tránh công khai thông tin của mô hình nhằm qua mắt nhà đầu tư. 

Dưới đây là một số đặc điểm cơ bản bạn có thể nhận biết mô hình Ponzi nếu như được “mời gọi”:

• Nhà điều hành (hay schemer) chi trả lợi nhuận cao để thu hút nhà đầu tư mới, lôi kéo các nhà đầu tư hiện tại đổ thêm tiền vào. Lâu dần việc làm này sẽ hình thành hiệu ứng “thác”. Lúc đó schemer lấy chính số tiền của người mới để chi trả cho nhà đầu tư ban đầu và ngụy trang đây chính là lợi nhuận. 
• Khi lợi nhuận càng cao thì xu hướng nhà đầu tư để tiền của họ vào mô hình càng nhiều, họ không thật sự cần nhận lại lợi nhuận và rút ra mà lại lựa chọn tiếp tục để tiền ở đó để tích lũy số tiền lãi. Cho nên schemer không thực sự trả tiền mà chỉ cần gửi báo cáo cho nhà đầu tư biết đã kiếm được bao nhiêu.
• Sau đó nhà đầu tư có thể sẽ không rút được tiền dù mô hình chưa sụp đổ. Những Schemer cố gắng giảm thiểu việc rút tiền bằng cách đưa ra một kế hoạch mới với nội dung là nơi không thể rút tiền tại một khoảng thời gian nhất định sẽ đổi lấy mức lợi nhuận cao hơn. 
• Trường hợp ngược lại, nhà đầu tư dễ dàng rút được tiền khi làm theo những quy định, điều khoản được đưa ra và giao dịch xử lý nhanh chóng. Người giao dịch dễ bị ảo tưởng rằng nơi này có khả năng thanh toán và có tài chính ổn định, từ đó rất yên tâm khi đổ tiền của mình vào.

Thực tế mô hình Ponzi còn được áp dụng để ngụy tạo thành phương tiện đầu tư hợp pháp. Xét trường hợp của những quỹ đầu cơ, khi họ bị mất tiền bất ngờ hoặc họ không kiếm được lợi nhuận, nhà điều hành sẽ ngụy tạo lợi nhuận hoặc tạo ra những báo cáo tài chính gian lận, thay vì thừa nhận rằng họ không đáp ứng được kỳ vọng đầu tư. Một thời gian dài sau đó cách hoạt động này biến chất và dần trở thành mô hình Ponzi.

Dấu hiệu nhận biết mô hình lừa đảo Ponzi

4 dấu hiệu đặc trưng của mô hình lừa đảo Ponzi có thể kể tới như:

• Kêu gọi nhà đầu tư làm giàu nhanh chóng, thiếu cơ sở, đưa các thông tin mơ hồ, phóng đại nhằm mục đích qua mặt nhà đầu tư.
• Hứa hẹn trả mức lãi suất cao ngất ngưởng và hấp dẫn dù chỉ với một khoản vốn nhỏ.
• Cam kết chắc chắn không có rủi ro hoặc rủi ro siêu thấp, đưa ra một tỷ lệ hoàn vốn cố định.
• Khó rút vốn: Ban đầu có thể dễ dàng rút vốn để tạo niềm tin cho người tham gia, nhưng sau đó thường sẽ rất khó có thể rút vốn khỏi mô hình này. Bản thân đối tượng lừa đảo này cũng liên tục mời chào các gói đầu tư với mức lãi suất cao hơn để hạn chế người tham gia rút vốn khi đến hạn.
• Ăn theo tên của một mô hình truyền thống nào đó
• Không có lưu thông hàng hóa

Ngoài ra còn có những dấu hiệu khác như hoạt động chui lủi, sản phẩm đầu tư hời hợt, không khai báo với cơ quan có thẩm quyền, hoạt động phức tạp hoặc hoa hồng giới thiệu nhiều lớp, …

Nguyên nhân nhà đầu tư dễ rơi vào bẫy mô hình Ponzi

Nguyên nhân nhà đầu tư dễ rơi vào bẫy mô hình Ponzi

Nguyên nhân lớn nhất khiến cho nhà đầu tư dễ rơi vào bẫy Ponzi là do thiếu kiến thức và kinh nghiệm khi tham gia vào thị trường. Bạn dễ dàng bị qua mắt bởi ngôn từ hoa mỹ, dễ bị tác động tâm lý và bị cuốn hút bởi mức lợi nhuận quá hấp dẫn.

Tiếp theo là do bí quyết “mồi chài” quá chuyên nghiệp của những Schemer, không chỉ một người mà rất nhiều người cùng hợp tác, lúc đó bạn chỉ biết đi theo có đường mà họ vẽ ra.

Ai cũng biết lợi nhuận sẽ đi kèm với rủi ro, trong thị trường Crypto thì ROI và tỷ lệ rủi ro là hai chỉ số luôn được quan tâm hàng đầu. Với mô hình Ponzi cho dù tỷ lệ rủi ro rất cao nhưng ROI lại được cam kết từ ban đầu và hứa hẹn quá hấp dẫn nên nhà đầu tư dễ rơi vào bẫy.

>> Tham khảo thêm: Quy luật giá trị là gì? Sự tác động của quy luật giá trị

Cách để nhà đầu tư phòng tránh mô hình Ponzi hiệu quả

Để bảo vệ bản thân trước mô hình Ponzi, bạn cần phải thận trọng trước các cơ hội đầu tư với khoản lời từ “trên trời rơi xuống”. Nhất là những lời mời gọi vào cơ hội để đầu tư dài hạn, đặc biệt là trong một thị trường đầy biến động và chứa nhiều rủi ro như tiền điện tử.

• Cần tìm hiểu các thông tin liên quan đến dự án: Liệu có sự mập mờ hay bí mật không muốn được công khai giống như lộ trình phát triển, công nghệ,…
• Nguyên tắc phải nhớ: Lợi nhuận càng cao thì rủi ro càng cao
• Chú ý đến số liệu thực tế: số sách, báo cáo công khai số, white paper, liệu thông tin đầu tư, …

Đưa ra quyết định dựa vào những dữ liệu phân tích, cơ sở rõ ràng, không nên dựa vào sự tin tưởng hoặc sức ảnh hưởng của người khác.

Là một nhà giao dịch thông thái, bạn cần phải đặt ra các nghi vấn đề cơ hội lợi nhuận, rủi ro và chi phí. Hiểu rõ bản chất về khoản đầu tư không bao giờ là dư thừa để bạn đưa ra được quyết định đúng đắn cho tài chính của mình.

Phân biệt mô hình Ponzi và mô hình kim tự tháp

Phân biệt mô hình Ponzi và mô hình kim tự tháp

Điểm chung

• Cả 2 mô hình đều là một dạng lừa đảo tín thuyết phục nạn nhân lao vào đầu tư bằng cách hứa hẹn mức lợi nhuận rất cao.
• Cả hai đều cần có dòng tiền liên tục đến từ những nhà đầu tư mới để có thể duy trì hoạt động và thành công.
• Thông thường chúng đều không cung cấp sản phẩm hay dịch vụ nào cả. 

Khác biệt

• Mô hình Ponzi thường được giới thiệu là loại dịch vụ quản lý đầu tư, trong đó người tham gia tin rằng lợi nhuận mà họ nhận được là kết quả có được từ những khoản đầu tư hợp pháp. Kẻ lừa đảo thực chất chính là kẻ cướp tiền của người này để trả cho người khác. 
• Phương thức hoạt động: Đối với mô hình kim tự tháp có lợi nhuận từ việc mua cùng với phân phối sản phẩm. Mục đích chỉ để tìm thêm người phân phối chứ không nhằm mục đích bán sản phẩm có chất lượng tốt. Mô hình ponzi hứa hẹn sẽ nhận được khoản lợi nhuận cao ngất ngưởng khi đầu tư hoặc giới thiệu thêm ai đó cùng tham gia. 
• Mô hình kim tự tháp dựa trên nền tảng marketing mạng lưới và yêu cầu người tham gia tuyển thêm người mới vào hệ thống thì mới kiếm được tiền. Từ đó, mỗi một thành viên sẽ nhận được một khoản hoa hồng trước khi tất cả số tiền còn lại được chuyển dần lên đỉnh kim tự tháp.  

Kết luận

Trên đây là những thông tin quan trọng có liên quan đến mô hình Ponzi mà Hanghoa24 muốn truyền tải đến bạn đọc. Đây chính là hình thức lừa đảo theo hệ thống và cực kỳ chuyên nghiệp. Vì vậy, nhà đầu tư cần hết sức tỉnh táo để tránh “sập bẫy” của những kẻ lừa đảo, dẫn tới “tiền mất tật mang”. Nếu có câu hỏi thắc mắc nào về mô hình ponzi hoặc cần hỗ trợ về đầu tư hãy liên hệ đến chúng tôi qua HOTLINE 1900966935 để được giải đáp nhanh nhất.