Thị trường chứng khoán đang biến động từng ngày, vì vậy nhà đầu tư cần không ngừng trau dồi kiến thức để có thể bắt kịp với xu hướng và đầu tư được hiệu quả hơn. Hiểu rõ về thuật ngữ lưu ký chứng khoán là gì cũng như các quy định và thủ tục trong lưu ký chứng khoán sẽ giúp nhà đầu tư đảm bảo được an toàn cho dòng tiền của mình.
1. Lưu ký chứng khoán là gì?
Lưu ký chứng khoán là việc nhận ký gửi, bảo quản hoặc chuyển giao chứng khoán của khách hàng, từ đó giúp cho khách hàng thực hiện các quyền có liên quan đến chứng khoán lưu ký.
Việc lưu ký chứng khoán là một điều kiện quan trọng để có thể thực hiện giao dịch trên thị trường chứng khoán thông qua việc ký hợp đồng mở tài khoản giao dịch tại các thành viên lưu ký. Sau thao tác lưu ký chứng khoán sẽ được ghi nhận vào tài khoản đứng tên nhà đầu tư. Vì vậy tài khoản nhà đầu tư sẽ được ghi tăng hoặc giảm mà không cần phải trao tay chứng chỉ chứng khoán hay các loại giấy tờ khác.
2. Những quy định chung trong lưu ký chứng khoán
- Hệ thống lưu ký chứng khoán:
– Hệ thống lưu ký chứng khoán gồm: Trung tâm Lưu ký chứng khoán, các thành viên lưu ký. Các thành viên lưu ký là công ty chứng khoán và các ngân hàng thương mại hoạt động tại Việt Nam được Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động lưu ký chứng khoán cũng như được trung tâm Lưu ký chứng khoán chấp thuận trở thành thành viên lưu ký.
Để đảm bảo về quyền lợi của khách hàng lưu ký chứng khoán, các thành viên lưu ký cần phải mở tài khoản lưu ký chứng khoán chi tiết và quản lý tách biệt tài sản cho mỗi khách hàng. Chứng khoán lưu ký của khách hàng tại các thành viên lưu ký là tài sản thuộc sở hữu của khách hàng và nó được quản lý tách biệt với tài sản của thành viên lưu ký. Các thành viên lưu ký không được phép sử dụng chứng khoán trong tài khoản lưu ký chứng khoán của khách hàng vì lợi ích của chính thành viên lưu ký hoặc vì lợi ích của bên thứ ba.
- Các nguyên tắc của lưu ký chứng khoán hiện nay:
Việc lưu ký chứng khoán cho khách hàng được quản lý theo hai cấp: khách hàng tiến hành lưu ký chứng khoán ở các thành viên lưu ký và các thành viên lưu ký tái lưu ký chứng khoán cho khách hàng tại trung tâm Lưu ký chứng khoán.
Thành viên lưu ký sẽ nhận lưu ký các chứng khoán của khách hàng với tư cách là một người được khách hàng uỷ quyền thực hiện các nghiệp vụ đăng ký, bù trừ, lưu ký và thanh toán chứng khoán. Để có thể lưu ký chứng khoán, khách hàng cần phải ký hợp đồng mở tài khoản lưu ký chứng khoán với các thành viên lưu ký.
Trung tâm Lưu ký chứng khoán nhận lại tái lưu ký chứng khoán từ các thành viên lưu ký với tư cách là một người được thành viên uỷ quyền thực hiện các nghiệp vụ liên quan tới hoạt động đăng ký, bù trừ, lưu ký và thanh toán chứng khoán. Để có thể tái lưu ký chứng khoán, các thành viên phải mở tài khoản lưu ký chứng khoán đứng tên của chính mình lưu ký tại trung tâm Lưu ký chứng khoán.
- Hiệu lực lưu ký chứng khoán:
Việc lưu ký chứng khoán có hiệu lực bắt đầu từ thời điểm trung tâm Lưu ký chứng khoán thực hiện việc hạch toán trên tài khoản lưu ký chứng khoán có liên quan của thành viên mở tại trung tâm Lưu ký chứng khoán.
Việc chuyển khoản và hạch toán chứng khoán bằng bút toán ghi sổ giữa tài khoản lưu ký chứng khoán của thành viên, khách hàng lưu ký tại trung tâm Lưu ký chứng khoán có hiệu lực pháp lý như đối với việc chuyển giao chứng khoán vật chất và được sự thừa nhận của pháp luật.
Không được giao dịch bán chứng khoán khi chưa được trung tâm Lưu ký chứng khoán hạch toán vào tài khoản chứng khoán giao dịch của thành viên.
3. Cách tính phí đối với lưu ký chứng khoán
Cách tính phí lưu ký chứng khoán được chia làm 2 loại:
– Phí lưu ký trái phiếu được tính: 0.2đ/tháng/trái phiếu.
– Phí lưu ký cổ phiếu, chứng chỉ quỹ và chứng quyền được tính: 0.27đ/tháng/cổ phiếu.
Trên thực tế hiện nay thì phí lưu ký cổ phiếu đã được đề cập tới nhiều nhất.
Nên chú ý rằng phí lưu ký chứng khoán chỉ bắt đầu được tính từ ngày nhà đầu tư bắt đầu sở hữu thực sự chứng khoán theo quy định chu kỳ thanh toán (T+2 ). Vì vậy ngày bắt đầu tính phí lưu ký sẽ có thời gian trễ là 2 ngày và ngày lễ cũng được tính phí.
Ví dụ: Nhà đầu tư mua cổ phiếu vào ngày 17/4 thì đến ngày 19/4 mới thực sự sở hữu cổ phiếu. Vậy nên phí lưu ký bắt đầu tính cho các nhà đầu tư từ ngày 17/4 đến khi các nhà đầu tư bán nó. Vì thế các nhà đầu tư bán cổ phiếu cũng sẽ tính thêm 2 ngày phí ( T+ 2 ).
4. Tài khoản lưu ký chứng khoán của nhà đầu tư tại thành viên lưu ký
Để có thể đáp ứng yêu cầu quản lý của thành viên lưu ký và tổ chức tài khoản lưu ký chứng khoán của khách hàng mở tại thành viên lưu ký gồm:
- Tài khoản chứng khoán thực hiện giao dịch.
- Tài khoản chứng khoán giao dịch tạm ngưng.
- Tài khoản chứng khoán sử dụng cho các giao dịch đảm bảo.
- Tài khoản chứng khoán phong tỏa hoặc tạm giữ.
- Tài khoản chứng khoán đang chờ thanh toán.
- Tài khoản chứng khoán chờ được về.
- Tài khoản chứng khoán chờ được cho vay.
- Tài khoản chứng khoán được thế chấp cho khoản vay chứng khoán.
- Tài khoản ký quỹ bù trừ trong trường hợp là thành viên lưu ký chứng khoán.
- Các loại tài khoản khác theo quy định pháp luật.
Phân loại tài khoản của lưu ký chứng khoán:
- Tài khoản của chính bản thân thành viên lưu ký.
- Tài khoản của thành viên lưu ký cho khách hàng trong nước.
- Tài khoản của thành viên lưu ký cho khách hàng nước ngoài.
Tài khoản lưu ký chứng khoán của khách hàng mở tại thành viên lưu ký gồm các nội dung:
- Số tài khoản được lưu ký chứng khoán.
- Tên và địa chỉ liên lạc của khách hàng là chủ tài khoản.
- Ngày cấp thẻ căn cước công dân đối với khách hàng cá nhân là người Việt Nam, ngày cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, Giấy phép thành lập, hoạt động và giấy tờ có giá trị tương đương đối với khách hàng là tổ chức trong nước, ngày cấp Giấy chứng nhận đăng ký mã số giao dịch chứng khoán với khách hàng là nhà đầu tư nước ngoài.
- Số lượng, loại mã chứng khoán lưu ký.
- Số lượng chứng khoán lưu ký tăng lên, giảm xuống và lý do của việc tăng lên, giảm xuống đó.
- Một vài thông tin cần thiết khác trong quá trình lưu ký chứng khoán.
5. Điều kiện để đăng ký hoạt động được lưu ký chứng khoán
Đối với trường hợp các ngân hàng thương mại hiện nay:
– Cần có giấy phép thành lập và hoạt động tại Việt Nam.
– Nợ không quá 5% tổng dư nợ và có lãi năm gần nhất.
– Phải có địa điểm, trang thiết bị phục vụ hoạt động lưu ký, đăng ký, thanh toán các khoản giao dịch chứng khoán.
Đối với trường hợp các công ty chứng khoán hiện nay:
– Phải có giấy phép thành lập và hoạt động thực hiện nghiệp vụ mô giới hoặc tự kinh doanh chứng khoán.
– Có địa điểm trang thiết bị phục vụ hoạt động lưu ký, đăng ký, thanh toán các khoản giao dịch chứng khoán.
Thủ tục để đăng ký hoạt động lưu ký chứng khoán:
– Nộp hồ sơ.
– Đại diện của ngân hàng thương mại hoặc công ty chứng khoán cần có đủ điều kiện đã nêu và nộp một bộ hồ sơ đăng ký hoạt động tại ủy ban chứng khoán nhà nước.
– Bộ hồ sơ bao gồm: giấy đề nghị đăng ký hoạt động lưu ký chứng khoán, Bản sao giấy phép thành lập và hoạt động lưu ký chứng khoán,
– Bản thuyết minh về kỹ thuật, vật chất nhằm đảm bảo việc thực hiện hoạt động lưu ký chứng khoán, bản báo cáo tài chính được kiểm toán của năm gần nhất.
– Xem xét và cấp giấy.
Trong khoảng 15 ngày kể từ ngày nhận được hồ sơ hợp lệ, ủy ban chứng khoán nhà nước sẽ cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động lưu ký chứng khoán và nếu từ chối thì ủy ban chứng khoán nhà nước phải nêu ra lý do từ chối bằng văn bản. Trong thời hạn một năm kể từ ngày được cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động lưu ký chứng khoán thì công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại phải làm thủ tục đăng ký thành viên với trung tâm lưu ký chứng khoán và tiến hành hoạt động.
6. Hệ thống lưu ký chứng khoán
Hệ thống lưu ký chứng khoán gồm: Trung tâm Lưu ký chứng khoán và các thành viên lưu ký.
Thành viên lưu ký là những công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại hoạt động tại Việt Nam được Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động lưu ký chứng khoán và được Trung tâm Lưu ký chứng khoán chấp nhận trở thành thành viên lưu ký.
Về việc lưu ký chứng khoán của nhà đầu tư chỉ được thực hiện tại các thành viên lưu ký của trung tâm giao dịch chứng khoán.
Nhằm đảm bảo quyền và lợi ích của khách hàng khi tham gia, các thành viên lưu ký có nhiệm vụ mở tài khoản chứng khoán một cách chi tiết nhất và quản lý tách biệt tài sản của từng cá nhân tránh tình trạng lộn xộn khó cho việc kiểm soát.
Theo quy định trong lưu ký chứng khoán, tài sản chứng khoán của khách hàng tại thành viên lưu ký là tài sản thuộc sở hữu của khách hàng và được quản lý tách biệt riêng với tài sản của thành viên. Thành viên lưu ký tuyệt đối không được phép sử dụng chứng khoán trong tài khoản của khách hàng trong bất kể trường hợp nào và nếu như bị phát hiện sẽ được xử phạt theo quy định pháp luật.
7. Vì sao cần lưu ký chứng khoán?
Lưu ký là một điều kiện tiên quyết để thông qua Sở giao dịch chứng khoán nhà đầu tư có thể giao dịch mua bán trên thị trường.
Việc lưu ký chứng khoán giúp giảm các chi phí cất trữ, bảo quản và chi phí in ấn cho các chứng chỉ chứng khoán.
Làm giảm được tình trạng chứng khoán bị thất lạc, mất cắp hay hư hỏng.
Giúp gia tăng chỉ số vòng quay vốn đối với nhà đầu tư nói riêng và trên thị trường chứng khoán nói chung đồng thời đảm bảo được tính thanh khoản.
Giảm thiểu các rủi ro hoạt động từ thị trường. Nhằm nâng cao an toàn, uy tín cho các đối tượng tham gia.
Nếu lúc trước nhà đầu tư cần phải lưu trữ một loạt giấy tờ về trái phiếu hay cổ phiếu, thì bây giờ đã khác. Khi nhà đầu tư đặt lệnh mua thành công và sở hữu được chứng khoán và số chứng khoán này sẽ được tự động cập nhật dưới dạng các thông số dữ liệu trên hệ thống lưu ký tập trung. Tuy nhiên có thay đổi về hình thức từ hữu hình sang vô hình nhưng giá trị của nó là hoàn toàn không thay đổi.
Hệ thống của trung tâm lưu ký chứng khoán trong hoạt động truyền dữ liệu cũng như cập nhật dữ liệu chi tiết được kết nối trực tiếp với hệ thống lưu ký của các thành viên tham gia. Do đó, có thể tránh được các thiếu sót trong quá trình hoạt động và đảm bảo đúng, đủ các tài sản của nhà đầu tư.
Kết luận
Trên đây là những thông tin mà Hàng Hóa 24 chia sẻ về lưu ký chứng khoán, những quy định, thủ tục khi tham gia vào thị trường. Hy vọng rằng những chia sẻ trên sẽ giúp cho các bạn có thêm kiến thức về lĩnh vực này. Nếu các bạn còn bất kỳ băn khoăn nào về lưu ký chứng khoán hay giao dịch chứng khoán, hãy gọi ngay tới số HOTLINE 0863 688 883 để các chuyên viên của Hanghoa24 có thể hỗ trợ tốt hơn.
Xem thêm:
