Bản vị vàng là gì? Sự sụp đổ của chế độ bản vị vàng

Bản vị vàng hay còn gọi kim bản vị là hệ thống tiền tệ mà phương tiện tính toán kinh tế tiêu chuẩn sẽ được ấn định bởi hàm lượng vàng. Theo chế độ bản vị vàng và tổ chức phát hành tiền mặt (dưới dạng tiền giấy hay tiền kim loại) cam kết sẵn sàng nhận lại tiền mặt và thanh toán bằng vàng nếu có nhu cầu. Các chính phủ sẽ sử dụng thước đo giá trị cố định và chấp nhận thanh toán vàng bằng tiền mặt của chính phủ nước ngoài có mối quan hệ tiền tệ cố định (tiền mặt lưu thông, tỷ giá hối đoái,..). Cùng chúng tôi tìm hiểu về bản vị vàng là gì? và chế độ này có những ưu nhược điểm trong bài viết sau.

Bản vị vàng là gì?

Bản vị vàng là gì?

Bản vị vàng (hay có tên tiếng Anh là Gold Standard) là một hệ thống tiền tệ mà ở đó giá trị tiền tệ của mỗi một quốc gia được xác định dựa vào một lượng vàng nhất định. Trong chế độ bản vị vàng, các quốc gia sẽ đồng ý quy đổi tiền giấy thành một lượng vàng cố định. Những quốc gia sử dụng chế độ bản vị vàng đều đặt ra mức giá cố định nào đó cho vàng và thực hiện việc mua bán vàng tại mức giá cố định đó. Mức giá cố định được sử dụng nhằm xác định giá trị của tiền tệ.

Chế độ bản vị vàng còn có tên gọi khác là chế độ bản vị tiền vàng hay kim bản vị. Nhưng, hiện nay, không có quốc gia nào sử dụng hệ thống bản vị vàng. Anh đã quyết định ngừng sử dụng chế độ bản vị vàng năm 1931, Mỹ cũng ngừng sử dụng chế độ bản vị vàng vào năm 1933 cũng như từ bỏ những tàn dư của hệ thống bản vị vàng năm 1973. Bản vị vàng được thay thế hoàn toàn bằng tiền pháp định (hay còn gọi là Fiat Money). Đây là loại tiền tệ mà chính phủ một quốc gia phát hành, quy định đồng thời công nhận hợp pháp ở quốc gia đó. Ví dụ, tiền pháp định tại Việt Nam sẽ là Việt Nam đồng (viết tắt là VND), tiền pháp định của Mỹ sẽ là USD (hay đồng đô la) hay của Anh sẽ là bảng Anh (viết tắt là đồng GBP)...

Các quy tắc chung của chế độ bản vị vàng

Các quốc gia thực hiện ấn định giá trị của đồng tiền mình có với vàng, không hạn chế việc mua hoặc bán vàng tại mức giá đã quy định.
Xuất nhập khẩu vàng ở tất cả các quốc gia được tự do hoạt động.
Tiền do ngân hàng trung ương phát hành sẽ được bảo đảm 100% là bằng vàng.

Đặc điểm của bản vị vàng

Đặc điểm của bản vị vàng

Tiền giấy sẽ được chuyển thành vàng bản vị với một tỷ giá cố định. Điều này có nghĩa là giá trị của tiền giấy được đảm bảo như giá trị của vàng.
Trong bản vị vàng, lạm phát vẫn có thể xảy ra được nếu như giá cả hàng hóa gia tăng, tốc độ sản xuất vàng lớn hơn là tốc độ sản xuất hàng hóa và dịch vụ khiến cho cung tiền tăng nhanh hơn so với lượng vàng thực tế.
Mỗi quốc gia sẽ đưa ra những quy định riêng về quy đổi giá trị đồng nội tệ của mình thành vàng.
Không hạn chế quá trình mua bán vàng theo giá quy định.
Các quốc gia sẽ được tự do xuất nhập khẩu cũng như việc trao đổi vàng với nhau.
Tiền xu sẽ được phát hành bởi ngân hàng trung ương đồng thời được hỗ trợ bằng vàng.

>> Tham khảo thêm: Trái tức là gì? Cách phân biệt trái tức và lợi tức trái phiếu

Ưu điểm và nhược điểm của chế độ bản vị vàng

Ưu điểm

Bản vị vàng hạn chế quyền lực của chính phủ các nước hay ngân hàng trong việc gây nên lạm phát giá cả thông qua phát hành quá nhiều tiền giấy dù bằng chứng đã cho rằng ngay cả trước chiến tranh thế giới thứ nhất, các cơ quan quản lý về tiền tệ không thực hiện hợp đồng cung ứng tiền khi mà quốc gia có dòng chảy vàng.
Ngoài ra, chế độ bản vị vàng hối đoái sẽ làm giảm rủi ro biến động về giá cả của hàng hóa xuất khẩu và nhập khẩu giữa các nước đồng thời thúc đẩy quá trình thương mại quốc tế.

Nhược điểm

Ngoài những ưu điểm trên thì bản vị vàng cũng tồn tại những hạn chế sau:

Lượng cung tiền của quốc gia phụ thuộc vào lượng vàng di chuyển vào hoặc ra khỏi quốc gia đó đồng thời cung tiền của quốc gia nào sử dụng hệ thống bản vị vàng phụ thuộc vào tốc độ khai thác vàng. Quốc gia nào khan hiếm vàng sẽ hạn chế về nguồn cung vàng, điều này sẽ làm kìm hãm sự phát triển nền kinh tế.
Chế độ bản vị vàng có thể gây nên sự mất cân bằng giữa những nước tham gia. Những nước sản xuất vàng sẽ có lợi thế hơn so với những nước không sản xuất được kim loại quý.
Theo ý kiến của một số nhà kinh tế, chế độ bản vị vàng cũng có thể tác động đến suy thoái nền kinh tế vì nó cản trở khả năng tăng cung tiền của chính phủ quốc gia – một công cụ mà đa số ngân hàng trung ương sử dụng để thúc đẩy mức tăng trưởng kinh tế.
Phương thức sử dụng 100% vàng trong lưu thông nền kinh tế, không sử dụng tiền giấy hoặc tiền kim loại có thể sẽ chống lạm phát. Tuy nhiên, thực tế đã cho thấy rất khó để thực hiện chính sách này do lượng vàng là hữu hạn và trữ lượng vàng trên Trái đất đã dần cạn kiệt. Như vậy, sẽ không đảm bảo hoạt động kinh tế toàn cầu.

Sự sụp đổ của chế độ bản vị vàng

Sự sụp đổ của chế độ bản vị vàng

Sự sụp đổ của bản vị vàng đã trải qua những sự kiện sau:

Trong hai cuộc chiến tranh thế giới lần thứ nhất và thứ 2

Năm 1821, Vương quốc Anh là quốc gia đi đầu trong việc sử dụng chế độ bản vị vàng và lan rộng ra những nước châu Âu. Mỹ chính là quốc gia sử dụng chế độ bản vị vàng muộn nhất.
Năm 1874, chế độ này dần trở nên phổ biến và phát triển hưng thịnh trên toàn quốc. Giá vàng luôn được giữ ổn định. Những nước áp dụng chế độ bản vị vàng đã phối hợp giao thương với nhau rất tốt.
Năm 1914 – 1944: Sau khi hai cuộc chiến tranh thế giới lần thứ nhất và lần 2 kết thúc, các quốc gia rất cần tiền mặt để khôi phục lại nền kinh tế. Trong khi đó vàng ngày càng trở nên khan hiếm, lượng tiền in ra không đủ để đáp ứng cho nhu cầu thực tế. Mặc dù thời kỳ này chế độ bản vị vàng chưa bị phá bỏ nhưng nó dần bị suy thoái và không còn phù hợp nữa.

Sau cuộc chiến tranh thế giới lần thứ 2

Trong cả hai thế chiến thì Mỹ là nước được hưởng lợi ích nhiều nhất. Lúc này, Mỹ chiếm khoảng ¾ trữ lượng vàng trên toàn cầu và ¼ còn lại chia đều cho toàn thế giới. Sau cuộc chiến tranh, châu Âu gần như mất trắng. Lúc này, Mỹ nắm giữ nhiều vàng nên được in rất nhiều tiền đô la. Vì vậy, Mỹ thực hiện cho các nước châu Âu vay tiền để phục hồi lại nền kinh tế sau chiến tranh.
Năm 1944: Các cường quốc trong phe chính yếu gồm Mỹ, Anh, Pháp đã họp lại và đưa ra một hệ thống tiền tệ mới Bretton Woods và gọi là “bản vị Đô la”. Các đồng tiền trên thế giới sẽ được bảo trợ bởi đồng đô la và đồng đô la được bảo trợ bởi vàng. Lúc này, đồng USD neo theo vàng với giá trị là 35 USD = 1 ounce.
Do nhu cầu về đồng USD tăng cho nên, Mỹ đã in rất nhiều tiền, không có tỷ lệ vàng dự trữ được thiết lập. Việc in tiền vô tội vạ khiến cho châu Âu không ổn. Vì vậy, nhiều nước châu Âu tiến hành bán đô la để mua lại vàng. Lúc này, Mỹ phải đổi 50% lượng vàng hiện có và tiền gửi về Mỹ đổi sang bằng vàng gấp 12 lần so với số vàng hiện có.
Năm 1971: Tổng thống Mỹ Nixon tuyên bố bãi bỏ chế độ Bản vị vàng khỏi đồng đô la. Điều này đồng nghĩa với việc giá trị cố định của đồng đô la bị gỡ bỏ và cho phép thả nổi trên thị trường. Hệ quả đó là ngay lập tức khiến cho đồng USD bị mất giá.
Năm 1973: Chế độ bản vị vàng chính thức sụp đổ trên toàn thế giới.

Nguyên nhân sụp đổ của chế độ bản vị vàng

Vào năm 1913, Quốc hội đã thành lập Cục Dự trữ Liên bang, mục đích ổn định giá trị vàng và tiền tệ ở Hoa Kỳ. Khi chiến tranh thế giới lần thứ nhất diễn ra, Mỹ và các nước Châu Âu đã tạm dừng chế độ bản vị vàng để họ có thể in đủ số tiền chi trả ở lĩnh vực quân sự của mình. Các quốc gia cũng nhận ra được sự ràng buộc tiền tệ với vàng là điều không cần thiết và có thể gây hại đến sự phát triển nền kinh tế trên thế giới. Những bản vị vàng hối đoái gây ra tình trạng giảm phát và thất nghiệp tràn lan trên thế giới. Vì vậy, các nước bắt đầu rời khỏi chế độ bản vị vàng hàng loạt vào những năm 1930 khi mà cuộc Đại suy thoái đạt đến đỉnh điểm. Mỹ cuối cùng cũng từ bỏ chế độ này hoàn toàn vào năm 1933.

Như vậy, chế độ bản vị vàng đã hoàn toàn sụp đổ và được thay thế bởi chế độ tiền pháp định kể từ năm 1933. Hiện nay, không một quốc gia nào trên thế giới áp dụng chế độ bản vị vàng.

Tiền pháp định – Sự thay thế cho chế độ bản vị vàng

Tiền pháp định – Sự thay thế cho chế độ bản vị vàng

Ngày nay, các quốc gia trên thế giới đều bãi bỏ chế độ bản vị vàng và thay thế bằng tiền pháp định. Tiền pháp định là đồng tiền riêng của mỗi quốc gia và người dân của quốc gia đó sẽ phải đóng thuế, mua bán hay giao dịch bằng chính đồng tiền đó. Ngân hàng Trung ương sẽ có quyền in thêm tiền mà không cần vàng để đảm bảo. Việc này cũng đồng nghĩa rằng Chính phủ sẽ in thêm nhiều tiền giấy khi vàng ngày càng trở nên ít đi. Chính điều này làm cho giá vàng ngày càng được đẩy lên cao.

Kết luận

Qua bài viết trên, hy vọng bạn đọc đã hiểu rõ về bản vị vàng là gì cũng như thấy được ưu và nhược điểm của nó. Và bạn nắm về sự sụp đổ của chế độ bản vị vàng. Hy vọng những thông tin đó sẽ mang đến cho bạn những kiến thức thú vị và bổ ích. Hãy tiếp tục ghé thăm Hanghoa24 để cập nhật thêm nhiều kiến thức mới nhé.

Nếu bạn có câu hỏi thắc mắc nào về bản vị vàng là gì? hãy liên hệ đến chúng tôi để được tư vấn và cung cấp thêm thông tin hữu ích khác. Liên hệ với chúng tôi theo số Hotline 1900966935 để được hỗ trợ tốt nhất.